معامله در بورس کالا چه مزایایی دارد؟
مزایای الکترونیکی شدن معاملات در بورس کالا
کیمیا بامدادیان - گروه اقتصاد: بورس کالا بازاری متشکل و سازمان یافته است که در آن به‌طور منظم ک الا یا کالاهای معینی با روش‌هایی مشخص مورد معامله قرار می‌گیرند. به‌طور معمول در این بازار تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالاهای خود را به خریداران عرضه می‌کنند.
بی‌شک از مهم‌ترین اهداف تاسیس بورس کالا ایجاد بازاری قانونمند، شفاف‌سازی معاملات و قیمت‌ها، حذف واسطه‌گری‌های غیرضروری و مبادله آزاد کالا بین عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان است. حضور مستمر نهادهای نظارتی، تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تاجران به همراه حضور کارشناسان و ناظران، بازاری شفاف و عاری از خلل در روند عرضه و تحویل کالا را نوید می‌دهد. درواقع خریداران و فروشندگان در بورس کالا با خیالی آسوده از خرید و فروش خود، از مزایای مترتب بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند. با آنلاین شدن معاملات بورس کالا، تحول معامله در بورس کالا چه مزایایی دارد؟ بزرگی در این بازار رخ می‌دهد. درحال‌حاضر الکترونیکی شدن معاملات از مهم‌ترین محورهای اصلی بورس کالا است و موجب افزایش چشمگیر حجم، ارزش معاملات، نقدشوندگی و سهولت و شفافیت در بازار می‌شود.
افزایش سرعت و دقت
در این‌باره مدیر معاملات کالایی کارگزاری نهایت‌نگر معتقد است، دسترسی مستقیم مشتریان به سامانه معاملات برخط هم می‌تواند موجب افزایش سرعت و هم دقت معاملات در بورس کالا شود.
احمد بیات در گفت‌وگو با صمت به چگونگی دسترسی مشتریان به معاملات اشاره کرد و گفت: اکنون مشتریان برای انجام معاملات مشتقه به کارگزاری‌ها مراجعه نمی‌کنند و فرآیند سفارش کالا و انجام معاملات توسط کارگزاران حذف شده که این موضوع می‌تواند مشکلاتی مانند انجام نشدن به موقع سفارش‌های خرید را تا حدود بسیاری کاهش دهد.
بنابراین این اقدامات تاکنون انجام شده و مشتریان به‌طور مستقیم به معامله می‌پردازند و می‌توان امیدوار بود که در دیگر فرآیندهای معاملاتی بورس کالا نیز این روند اجرایی شود. وی شفافیت معاملات را یکی از مزایای معاملات برخط در بورس کالا عنوان کرد و گفت: سرمایه‌گذار در این نوع معاملات اطمینان دارد که سفارش او به‌طور دقیق و در زمان موردنظر وارد سیستم معاملات می‌شود. از سوی دیگر نقل‌وانتقال وجوه بدون نیاز به مراجعه حضوری در کسری از ثانیه انجام می‌گیرد. به این ترتیب سرمایه‌گذار مطمئن است اطلاعاتی که دریافت می‌کند، لحظه‌ای است و هیچ تاخیری ندارد و افرادی زودتر از او به این اطلاعات دسترسی ندارند که این موضوع می‌تواند باعث بهبود فضای رقابتی در بازار و موجب شفافیت در بورس کالا شود.
بیات یکی دیگر از مزایای معاملات برخط را مدیریت ریسک دانست و بیان کرد: به دلیل آنکه همه کنترل‌های لازم قبل از ارسال سفارش به سیستم معاملات انجام می‌شود، ریسک انجام نشدن معامله در سیستم معاملات برخط، بسیار کاهش می‌یابد. از معامله در بورس کالا چه مزایایی دارد؟ سوی دیگر به سبب دسترسی بهتر مشتریان به سیستم معاملات، سرمایه‌گذاری در این بازار آسان‌تر می‌شود و زمینه ورود فعالان جدید به بازار فراهم خواهد شد که این موضوع نیز می‌تواند به توسعه بازار سرمایه بینجامد. وی در پاسخ به سوالی مبنی بر آنکه باید برای مشتریان تازه‌وارد چه تدابیری اندیشیده شود، اظهار کرد: با توجه به آنکه امکان دارد سرمایه‌گذاران بر خط آشنایی کافی با بورس کالا نداشته باشند، باید مانند مشتریان بورس اوراق بهادار آشنایی حداقلی برای آنها در نظر بگیرند. به عبارت دیگر تمهیداتی اندیشیده شود و تنها به سرمایه‌گذارانی اجازه انجام معاملات آنلاین داده شود که از حداقل آشنایی با این بازار برخوردار باشند.
افزایش شفافیت
دراین‌باره مدیر کالایی شرکت کارگزاری بانک کشاورزی معتقد است، معاملات برخط در بورس کالا تاثیرات بسیار مثبتی خواهد داشت و موجب شفافیت معاملات در این بازار خواهد شد. سیدمحمود حسینی‌پور در گفت‌وگو با صمت با اشاره به اینکه قرارگیری مشتریان در روند معاملات بورس کالا موجب علاقه‌مندی آنها خواهد شد، بیان کرد: هنگامی که مشتریان در همه فرآیندهای معاملاتی قرار بگیرند، از شفافیت آن اطلاع مناسبی کسب می‌کنند و این موضوع موجب ترغیب افراد به معامله و خریداری از بورس کالا می‌شود. وی به کم اطلاعی افراد از معاملات بورس کالا اشاره کرد و گفت: بسیاری از افراد در کشور ما از کارآیی و چگونگی معاملات در بورس کالا اطلاع کافی ندارند و در نتیجه محصولات مورد نیاز خود را با قیمت‌های متفاوت از خارج این بازار خریداری می‌کنند اما در صورتی که به این گروه اطلاع مناسبی داده شود، به‌طور قطع از مشتریان بورس کالا خواهند شد. حسینی‌پور بیشترین تاثیر شفافیت را در اوراق مشتقه بورس کالا دانست و بیان کرد: معاملات الکترونیکی بورس کالا موجب شفافیت و دقت در معاملات می‌شود. برای نمونه اگر پیش‌بینی شود که معاملات رو به افزایش است و آمار مربوط به همان لحظه باشد، مشتریان تمایل بیشتری به خرید کالا دارند اما در صورتی‌که آمار و اطلاعات مربوط به روز گذشته باشد، پیش‌بینی نیز سخت‌تر خواهد شد.
کاهش محدودیت‌ها
در این‌باره سیاوش سلیمانی، کارشناس بورس کالا در گفت‌وگو با صمت به مزایای معاملات بر خط بورس کالا اشاره کرد و گفت: معاملات برخط می‌تواند خطای انجام معاملات را کاهش دهد و سفارش‌های خرید مشتریان با سرعت و دقت بیشتری انجام شود. از سوی دیگر از آنجایی که نیازی به حضور سرمایه‌گذاران در کارگزاری‌ها نیست، افراد مختلف از شهرهای گوناگون می‌توانند به سرعت و به‌راحتی به انجام معامله بپردازند و موجب استقبال بیشتر افراد از معاملات بورس کالا می‌شود. وی مزیت دیگر معاملات برخط را افزایش روزهای کاری دانست و اظهار کرد: درحال‌حاضر معاملات بورس کالا از محدودیت زمانی برخوردار است اما معاملات بر خط این امکان را می‌دهد که مشتریان از محدودیت‌های کمتری برخوردار شوند و موجب افزایش حجم معاملات شود. سلیمانی افزایش حجم معاملات را به نفع بورس کالا دانست و بیان کرد: هنگامی که در بازاری حجم معاملات افزایش‌یابد، به‌دنبال آن نقدشوندگی نیز در آن بازار افزایش می‌یابد و می‌تواند به‌عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری به‌شمار آید. در مقابل هرچه بازاری نقدشوندگی کمتری داشته باشد و یرای ورود به آن به حجم سرمایه بیشتری نیاز باشد، افراد کمتری از آن استقبال می‌کنند.
بورس کالا رانت را معامله در بورس کالا چه مزایایی دارد؟ از بین می برد؟
"نامه ۲۰ تشکل صنعتی به وزرای اقتصادی دولت دوازدهم جهت اصلاح ساختار بورس کالا"؛ اتفاقی که چند روز پیش رخ داد و رسانه‌ای شد.
"نامه 20 تشکل صنعتی به وزرای اقتصادی دولت دوازدهم جهت اصلاح ساختار بورس کالا"؛ اتفاقی که چند روز پیش رخ داد و رسانه‌ای شد. در این نامه برخی تشکل‌های صنعتی کشور از وزرای اقتصاد، صنعت و رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس خواسته‌اند تا ساختار بورس کالای ایران به فوریت اصلاح شود، آن هم در راستای معامله در بورس کالا چه مزایایی دارد؟ حفظ و حراست از حقوق بخش خصوصی و نیز تشکل‌های صنعتی مصرف‌کننده و صنایع پایین دستی.
البته این نامه حاوی پیشنهاداتی هم بود؛ از جمله این که فرمول تعیین قیمت پایه باید تغییر پیدا کند، عرضه‌های مچینگ باید قانونمند شوند، عرضه‌ها در بورس افزایش پیدا کنند، عرضه‌های صادراتی در رینگ صادراتی انجام شوند، ناظری بی‌طرف مانند قوه قضائیه بر معاملات بورس نظارت کند، مصوبات شورای رقابت در مورد نحوه کشف قیمت پایه و عرضه‌ها در بورس کالا اجرا شود و همچنین اصلاح ساختارها به‌گونه‌ای باشد که حرف و اعتراض مصرف‌کنندگان هم شنیده شود.
بر این اساس باید گفت همانطور که در این نامه مورد اشاره قرار گرفته است فلسفه تشکیل بورس کالای ایران "ایجاد بازار شفاف و آزاسازی قیمت‌ها جهت تسهیل معاملات و کشف قیمت عادلانه کالاهای اساسی و موارد اولیه واسطه‌ای بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا، ایجاد ابزارهای مدیریت ریسک قیمت و تامین مالی بازار کالایی و نیز تضمین تعهدات طرفین معامله به منظور دستیابی به اثرات مثبت این مهم در توسعه اقتصادی" می‌باشد.
بر این اساس برخی کارشناسان بر این باورند که این اهداف در بهترین شرایط بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا دست‌یافتنی هستند و در ساده‌ترین شکل ممکن، زمانی که طرف عرضه اقدام به عرضه و فروش کالا و محصولات خود بالاتر از قیمت واقعی کند، بدون شک این کالا و محصولات مورد استقبال خریداران قرار نمی‌گیرد.
بر این اساس نگاهی به حجم و ارزش بالای معاملات صورت گرفته در بورس کالا نشان می‌دهد در طی سالهای فعالیت این بورس، کالاهای عرضه شده برای متقاضیان و خریداران از مطلوبیت قیمتی مناسبی برخوردار بوده که این معاملات به ثمر رسیده است. ضمن این که همانند سایر بورس‌ها و بازارهای آزاد و سنتی، در معدود مواردی ممکن است برای کالا و محصولاتی که به نظر متقاضی قیمتی بالاتر از ارزش واقعی و عرف بازار داشته‌اند نیز در این بورس معامله‌ای صورت نگرفته باشد که امری طبیعی است.
علاوه بر این در حالی یکی از طرف‌های مورد خطاب در نامه اعتراضی این 20 تشکل صنعتی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس است که به دلیل سابقه طولانی مدت ایشان در بازار سرمایه و آشنایی وی با سازوکار معاملات در بازار سرمایه و نیز بورس کالا، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، وزرای اقتصادی دولت، فعالان بازار سرمایه و حتی افرادی که آشنایی کمتری با سازوکار معاملات بازار سرمایه دارند به خوبی بر این نکته واقف هستند که رسالت و کارکردهای قوه قضائیه موضوعی جدا و کاملا متمایز از سازوکارهای نظارتی بر بازار سرمایه است. ضمن این که بر اساس قانون، سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر به صورت دقیق و لحظه‌ای بر معاملات صورت گرفته در تمامی بورس‌ها از جمله بورس کالا نظارت دارد و در صورت بروز هرگونه تخلف احتمالی، بلافاصله به ابطال معاملات مبادرت ورزیده و با متخلفین برخورد می‌کند.
از سوی دیگر سازوکار معامله کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس کالای ایران بر پایه سفارش‌های خرید و فروش مشتریان و مطابق دستورالعمل‌ها و قوانین مصوب صورت معامله در بورس کالا چه مزایایی دارد؟ می‌گیرد که در صورت بالا بودن قیمت‌های پیشنهادی برای کالاها و اوراق عرضه شده، بدون شک مشتریان و طرف تقاضا اقبالی به آن نشان نمی‌دهند و معامله‌ای صورت نمی‌گیرد. بعلاوه این که قیمت‌های پایه در نظر گرفته شده در طرف عرضه در بورس کالا تا حدودی تحت تاثیر دستورالعمل‌های اجرایی و مدیریتی است که سقف قیمت‌های عرضه را تعیین می‌کند، که این موضوع نقش بورس کالا را در تعیین نرخ‌های پایه را بی‌معنی می‌کند.
از این رو برخی کارشناسان بورس کالا را فرصتی مناسب و مغتنم برای رقابت شفاف و در واقع ابزاری می‌دانند که به کشف قیمت محصولات و کالاها در فضای رقابتی کمک می‌کند. همچنین عرضه محصولات پایه در بورس علاوه بر این که شفافیت اقتصادی را در پی دارد و از ایجاد رانت، انحصار و سوءاستفاده برخی افراد جلوگیری می‌کند، موجب می‌شود تا تداوم عرضه محصولات متنوع برای صنایع پایین دستی به مزیت و فرصتی مناسب تبدیل شود.
همچنین به گفته کارشناسان در صورت عرضه محصولات در بورس، مصرف‌کنندگان اصلی و نهایی می‌توانند با سهولت و اطمینان بیشتری مواد پایه مورد نیاز خود را خریداری کنند و دیگر فضایی برای فعالیت دلالان و رانت‌خواران وجود نخواهد داشت. بنابراین آن دسته از فعالان اقتصادی که در لباس تولیدکننده مواد اولیه خود را تهیه و در بازار آزاد می‌فروشند و کسب سود مضاعفی را از این طریق بدست می‌آورند، از شفافیت معاملاتی در بورس خشنود نخواهند بود.
از نگاهی دیگر باید گفت رعایت و پیوند واحدهای بالادستی و پایین دستی نیز از دیگر مزایای حضور محصولات و کالاهای مختلف در بورس است که با کشف قیمت مناسب در این بازار منافع آنها را تامین می‌شود. ضمن این که بورس کالا با توجه به شفافیتی که در معاملات ایجاد می‌کند، شرایط عادلانه‌‌ای را برای دسترسی همه تولیدکننده‌ها به مواد اولیه به وجود می‌آورد.
افزون بر این برخی کارشناسان معتقدند با تامین مواد اولیه صنایع پایین دستی از طریق بورس کالا می‌توان به راحتی فهمید چه مقدار کالا با چه قیمتی در مقابل چه میزان تقاضا، عرضه و در این میان چه تعداد معامله منعقد شده است که این موضوع علاوه بر شفافیت معاملاتی و اطلاعاتی، موجب خواهد شد تا برنامه‌ریزی بهتری برای تهیه، تولید و مصرف مواد اولیه در داخل کشور توسط تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی صورت گیرد؛ چرا که تامین به موقع و کافی مواد اولیه مورد نیاز واحدها و شرکتهای تولیدی می‌تواند به کمک صنایع پایین‌دستی آمده و باعث رونق تولید شود. بنابراین بورس کالا در این زمینه می‌تواند به نوعی نقش سوپاپ اطمینان را برای تامین مواد اولیه صنایع پایین دستی و به دنبال آن رشد تولید ایفا کند.
از سوی دیگر صنایع بالادستی و به اصطلاح مادر موظف هستند مواد اولیه مورد نیاز صنایع پایین‌دستی و تکمیلی را فراهم کنند که بر این اساس سازوکار بورس کالای ایران می‌تواند صنایع بالادستی و پایین‌دستی را در دستیابی به این مهم یاری‌گر باشد.
در مجموع باید گفت در شرایط کنونی و پس از گذشت 10 سال از عمر و فعالیت، حالا بورس کالا به بلوغ رسیده است و می‌تواند مشکلات واحدهای پایین‌دستی اعم از مشکلات فنی، کیفیت و تامین مواد اولیه را حل کند. بر این اساس اگر هم هر مشکل و خللی در روند معاملات مشاهده شود، باید با هماهنگی و مشورت فعالان صنعت با ارکان و مدیران بازار سرمایه و از روی دلسوزی عنوان و راهکارهای آن ارائه شود.
تاریخچه بورس کالا
بورس کالای ایران ( Iran Mercantile Exchange ) به داد و ستد نقد، نسیه و سلف انواع محصولات صنعتی و کشاورزی در ایران می‌پردازد و راه‌اندازی معاملات ابزارهای مشتقه و به ویژه قراردادهای آتی را در برنامه‌های پیش روی خود دارد.
نیاز به ایجاد بازار شفاف جهت تسهیل معاملات و کشف نرخ قیمت کالاهای اساسی و مواد اولیه واسطه‌ای بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا، ایجاد ابزارهای مدیریت ریسک قیمت و تأمین مالی بازار کالایی و تضمین تعهدات طرفین معامله به منظور دستیابی معامله در بورس کالا چه مزایایی دارد؟ به اثرات مثبت این مهم در توسعه اقتصادی، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تأسیس و راه اندازی بورس‌های کالایی را در ایران فراهم سازند. در پی این امر، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور ماه سال 82 به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال 83 شروع به فعالیت نمود.
به لحاظ عملیاتی سابقه بورس کالای ایران به دو سازمان مجزا برمی‌گــردد، سازمان کارگــزاران بــورس فلــزات تهــران، که در شهریور ماه سال 1382، به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خــود را آغاز کــرد و همچنیــن ســازمان کارگزاران بــورس کالای کشاورزی، که در شــهریور ماه سال 1383 شروع به فعالیت نمود.
شــرکت بــورس کالای ایران به موجــب ماده 58 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایــران مصوب آذرمــاه 1384 به عنوان یک شرکت جدید و کاملا مستقل از ادغام سازمان‌های کارگزاران بورس فلزات تهــران و بورس کالای کشــاورزی ایــران، در تاریخ 1386/05/02 تحــت شــماره 301984 نزد اداره ثبت شرکت ها مؤسســات غیرتجاری تهران به ثبت رســید و پس از پذیره نویسی در 4 گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی، از ابتدای مهرماه سال 1386 فعالیت خــود را آغاز کرد. در حــال حاضر مرکز اصلی شــرکت در تهران، خیابان آیت ا… طالقانی، نبــش خیابان بندر انزلی پلاک 351 واقع شــده است. شرکت از تاریخ 1390/07/12 جزء بازار پایه فرابورس پذیرفته شده و طبق ضوابط سازمان بورس و اوراق بهادار از جمله شرکت های ثبت شده نزد سازمان می باشد ضمناً در تاریخ 1395/05/02 سهام شرکت بورس کالای ایران براســاس مصوبه هیأت پذیرش فرابورس ایــران در بازار پایه الف فرابورس ایران پذیرفته شــد. بر اساس این مصوبه معاملات سهام دسته سایر اشخاص شرکت بورس کالای ایران در تابلوی پایه الف فرابورس ایران انجام می‌گردد.
بدین ترتیب هم اکنون بورس کالای ایران با بیش از یک دهه تجربه، بستری مناســب برای معامات انواع محصولات صنعتی و معدنی ، محصولات پتروشــیمی و فراورده های نفتی و محصولات کشــاورزی در قالب قراردادهای نقد، نسیه، سلف و کشف پریمیوم در بــازار معامات کالای فیزیکی و بازار فرعی فراهم کرده اســت. همچنیــن در این بــورس، معامات ابزارهای نویــن مالی ازجمله قرارداد آتی، قرارداد اختیار معامله، گواهی ســپرده کالایی، سلف معامله در بورس کالا چه مزایایی دارد؟ موازی استاندارد و صندوق های کالایی بر روی کالاهای مختلف در حال انجام می باشند.
تاریخچه سیر تکاملی سازمان بورس کالای ایران
1382: آغاز فعالیت سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران
1383: آغاز فعالیت سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی
1386: ادغام ســـازمان های کارگزاران بورس فلـــزات تهران و بورس کالای کشاورزی ایران
1390: پذیرش سهام بورس کالای ایران در بازار پایه فرابورس
1392: عضویت بورس کالای ایران در فدراسیون بورس های اوراق بهادار اروپایی و آسیایی (FEAS)
1392: راه اندازی اولین تالار معاملات اختصاصی
1393: انتشار اولین اوراق سلف موازی استاندارد
1393: شروع معاملات در بازار فرعی
1393: عضویت بـــورس کالای ایران در کمیته ایرانـــی اتاق بازرگانی بین المللی(icc)
1393: راه اندازی تالار معاملات کارگزاران
1394: راه اندازی معاملات گواهی سپرده سکه
1394: اجرای معامله در بورس کالا چه مزایایی دارد؟ ماده 33 قانون افزایش بهره وری بخش کشـــاورزی و منابع طبیعی محصولات جو و ذرت
1395: پذیرش در بازار پایه الف فرابورس ایران
1395: راه اندازی معاملات گواهی سپرده زعفران
1395: راه اندازی معاملات اختیار معامله
1395: عضویت بـــورس کالای ایران در فدراســـیون جهانی بورس ها(WFE)
1396: پذیره نویسی اولین صندوق سرمایه گذاری کالایی
1396: راه اندازی معاملات گواهی سپرده پسته
1396: شـــروع معاملات مـــاده33 قانون افزایش بهـــره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی محصول گندم
1396: راه اندازی معاملات کشف پریمیوم
1397: راه اندازی معاملات آتی زعفران
در حال حاضر: امکان انجام معاملات 179 کالای استراتژیک در قالب انواع و تحت نظارت، قراردادهای نقدی، سلف، نسیه، آتی و سلف موازی استاندارد در یک محیط شفاف صورت می‌گیرد.
لزوم تشکیل بورس کالا
- نوسانات کاذب قیمت محصولات ناشی از ارتباط نامشخص و نا مناسب میان عرضه و تقاضا
- عدم امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت
- فقدان یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعال میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار
- نبود یک سیستم اجرایی و ناظر بر حسن انجام تعدات طرفین معامله
- فقدان یک سیستم جمع آوری، پردازش و تحلیل اطلاعات و آمار تولید، واردات، صادرات و مصرف در جهت اطلاع رسانی به بازار و تصمیم گیری مطلوب
- عدم هماهنگی میان بخش های تولیدی و بازرگانی در زمینه واردات ، صادرات و بازار مصرف
مزایای معاملات در بورس کالای ایران
معاملات در بورس کالای بورس ایران دارای مزایای بسیاری هستند که در ادامه بررسی می‌کنیم.
